Een plan dat minstens 1500 miljoen euro gaat kosten en belangrijke natuurgebieden vernielt. Is dat nou echt nodig? Als het aan de Rijkswaterstaat ligt wordt er nog dit jaar een begin gemaakt met de verbreding van de A27, en gaan in het najaar de eerste bomen van natuurgebied Amelisweerd neer. Tegelijkertijd werken actiegroepen, de gemeente en provincie Utrecht juist hard aan het ‘Regio Alternatief Ring Utrecht’ om de plannen te stoppen door met een alternatief te komen.
Al jaren levert het flinke discussies op: de plannen voor het verbreden van de snelweg bij Amelisweerd. De uitbreiding van de A27 van tien naar veertien rijstroken zou de kap van honderden bomen uit het historische bos van de gemeente Bunnik betekenen. De partijen VVD en CDA in het kabinet willen hiermee de verkeersstroom aan de drukke ringweg rond Utrecht verbeteren. Maar D66, de ChristenUnie, actiegroepen en de gemeente en provincie Utrecht zijn fel tegen. Zij pleiten voor de bescherming van het natuurgebied van Amelisweerd en voor het niet verder bijdragen aan de stikstofcrisis. Tot hoe ver gaat deze discussie terug en wat is de laatste stand van zaken? Wij zochten het voor je uit en spraken onder anderen met een woordvoerder van de provincie Utrecht en actievoerder Jente ten Napel.
De Slag om Amelisweerd
In de jaren ’70 en ’80 was Amelisweerd al groot onderwerp van gesprek. Toen ontstonden de eerste plannen voor het aanleggen van een snelweg door het bos aan de oostkant van Utrecht. Actiegroepen bestaand uit voornamelijk studenten protesteren tegen dit plan in 1982. Ze bezetten het bos door hier in boomhutten te gaan slapen, terwijl de Rijkswaterstaat al binnen een paar uur alle bomen omver bulldozert. Deze dag gaat de boeken in als ‘de Slag om Amelisweerd’, gewonnen door de voorstanders van de weg.
“Het bos met ons lichaam beschermen”
Een nieuwe discussie rondom Amelisweerd laait op in 2008, wanneer de verbreding van de A27, diezelfde snelweg, wordt geopperd door de Rijkswaterstaat. En in september 2012 kondigt minister Schultz van Haegen officieel nieuwe plannen voor de verbreding aan.
Opnieuw krijgen protesten vorm: actiegroepen Vrienden van Amelisweerd en Amelisweerd niet Geasfalteerd organiseren regelmatig demonstraties, een petitie wordt meer dan 12.000 keer ondertekend en heel linksgeoriënteerd Utrecht hangt posters van Amelisweerd voor het raam. Mocht dit allemaal nog niet baten, dan “rest ons niets anders dan de boom in te gaan om het bos met ons lichaam te beschermen”, aldus actievoerder Els Rijke in 2021.
Zijn er alternatieven voor de verbreding A27?
Het ziet ernaar uit dat radicale acties misschien wel nodig gaan zijn om de plannen nog te stoppen. Het afgelopen jaar heeft het ministerie van Infrastructuur namelijk een volgende stap gezet om de verbreding van de weg toch mogelijk te maken. Toen is het zogenoemde tracébesluit A27/A12 Ring Utrecht 2022 door minister Mark Harbers getekend en ter inzage gelegd.
Dit gebeurde na een korte periode waarin de besluitvorming rondom deze kwestie op pauze stond, om partijen uit de regio de kans te geven met alternatieven te komen. Zo kwamen de provincie en gemeente Utrecht met ideeën om de maximumsnelheid naar 80 kilometer per uur te verlagen, en te verbreden binnen de huidige snelwegbak. Daarnaast stellen zij dat de toename van het thuiswerken sinds corona een goede reden is om de noodzaak van de verbreding opnieuw in twijfel te trekken.
Toch ziet het Rijk vooralsnog geen goed uitgewerkte alternatieven en wil het daarom de verbredingsplannen gewoon doorzetten, omdat het “niet wil dat de huidige fileproblemen nog groter worden”. Tegen het nieuwste tracébesluit konden partijen en andere belanghebbenden tot 4 oktober 2022 bezwaar maken.
Eerste stappen verbreding Ring Utrecht
Op de website van de Rijkswaterstaat werd afgelopen december in een nieuwsbericht aangekondigd dat ALSÉÉN een voorlopige gunning krijgt voor de verbreding van de snelweg A27 tussen Everdingen en Hooipolder. ALSÉÉN is een combinatie van Fluor, een Amerikaans bouwbedrijf met onder meer drie vestigingen in Nederland, en Ballast Nedam, een bouw- en ontwikkelbedrijf met naar eigen zeggen als doel te bouwen aan “een veilige en duurzame leefomgeving waarin gezondheid, comfort en welzijn kenmerkend zijn”.
Hoewel het hier gaat om het zuidelijke gedeelte van de A27, wordt met de verbreding tussen Everdingen en Hooipolder toch bijgedragen aan extra druk op de stikstofcrisis. Ook wordt met deze actie indirect de verbreding van de A27 bij het natuurgebied van Amelisweerd aangemoedigd. Wanneer wij Ballast-Nedam vragen om een reactie op de vraag waarom zij dan toch aan dit project meewerken, ondanks hun doel te bouwen aan een duurzame leefomgeving, krijgen we het volgende antwoord: “Aangezien de verbreding van A27 Everdingen-Hooipolder een ander project betreft dan de verbreding bij Amelisweerd, kan ik jou verder niet van een reactie voorzien. Voor verdere vragen verwijzen we jullie door naar onze opdrachtgever Rijkswaterstaat.”
Directeur-generaal van de Rijkswaterstaat Michèle Blom laat weten in het eerder genoemde nieuwsbericht: “Deze gunning markeert een belangrijke stap. Samen met ALSÉÉN gaan we er voor om de snelweg A27 uit de file top-10 te halen. Met het project vernieuwen we de infrastructuur en verbeteren we de doorstroming, veiligheid en leefbaarheid voor de komende decennia. De weggebruiker gaat hier zeker de vruchten van plukken.”
Een alternatief plan
Maar ook de tegenpartijen zitten niet stil. Zo laat de woordvoerder van Arne Schaddellee, lid van de Gedeputeerde Staten van de provincie Utrecht, ons weten: “Het plan voor de verbreding A27 en A12 bij Utrecht staat onder grote maatschappelijke druk. In het regeerakkoord van kabinet Rutte IV is afgesproken dat de regio, gemeente en provincie Utrecht, een alternatieve invulling voor de A27 bij Amelisweerd binnen de bestaande bak uitwerken. De afgelopen periode heeft hiervoor de eerste uitwerkingsfase plaatsgevonden. Dat heeft geresulteerd in de grove contouren van het Regio Alternatief Ring Utrecht.”
Op dit moment is er een eerste conceptbeeld van de hoofdlijnen van het Regio Alternatief. De komende maanden wordt het plan meer in detail uitgewerkt. Dat wordt in nauwe samenwerking met het Rijk gedaan. Naar verwachting kan er dan eind 2023 een besluit genomen worden over de te nemen vervolgstappen rondom het Alternatief. “We hebben het voornemen om op 1 februari 2023 een technische briefing voor de ministerraad en Raad van State te organiseren. En zullen daarna de eerste contouren van dit alternatief breder delen”, aldus de woordvoerder.
“Wij hebben nog veel hoop”
Ook actiegroepen in Utrecht zijn nog actief bezig om de verbreding van de A27 te stoppen. Zo zetten de Vrienden van Amelisweerd zich al sinds 1971 in voor de bescherming van het natuurgebied. En dan is er ook nog de grassroots beweging Amelisweerd niet Geasfalteerd. Wij spraken Jente ten Napel, lid van deze organisatie, over de plannen voor komend jaar. “We gaan zeker veel nieuwe acties organiseren in het nieuwe jaar. En die worden heel anders dan voorheen, omdat de tijd echt begint te dringen. Dus het worden geen rustige fiets- en wandelprotesten meer. We zijn bereid om nu veel meer aandacht te vragen”, vertelt ten Napel.
Of we dan uit moeten gaan van extreme taferelen? “We gaan onszelf niet vastlijmen aan bomen of iets dergelijks. Maar mocht dit jaar duidelijk worden dat de plannen echt door lijken te gaan, dan moet je wel gaan denken aan snelwegblokkades en samenwerkingen met Extinction Rebellion. Toch hebben we voor nu nog veel hoop dat de plannen voor de verbreding A27 nog gestopt kunnen worden.”
En naast protestacties zal Amelisweerd niet Geasfalteerd zich dit jaar ook gaan richten op informatie-avonden en een theatershow in Amelisweerd. Ten Napel: “We zijn aan het samenwerken met een theatercollectief om middels een theaterstuk vanuit de bomen de waarde van Amelisweerd aan wandelaars te laten zien.”
Zelf iets doen tegen de verbreding A27?
Ben je nu zelf geïnspireerd geraakt om iets te doen tegen de verbreding van de A27 en de kap van de bomen van Amelisweerd? Op de website van Amelisweerd niet Geasfalteerd kun je je opgeven als bosbeschermer en zo blijf je ook op de hoogte van protestacties. Daarnaast zou je lid kunnen worden van Vrienden van Amelisweerd, om hen te steunen in hun activiteiten. Zij ontvangen namelijk geen subsidie voor hun werk.
Geraadpleegde bronnen:
- Kerngroep Ring Utrecht. ‘Stop Verbreding Ring Utrecht. Kies voor gezonde en slimme mobiliteit’ op stopverbredingringutrecht.nl, z.d.
- Volkskrant. ‘Kabinet pakt door: de snelweg bij Amelisweerd moet breder’ op volkskrant.nl, maart 2022.
- RTVUtrecht. ‘Minister gaat verder met plannen verbreding A27 Amelisweerd, nieuw tracébesluit ligt ter inzage’ op rtvutrecht.nl, augustus 2022.
- RTVUtrecht. ‘Ministerie ziet niks in onderzoek alternatieven voor verbreding A27’ op rtvutrecht.nl, oktober 2021.
- NOS. ‘Opnieuw protest tegen verbreding A27 in bos Amelisweerd’ op nos.nl, maart 2021.
- Andere Tijden. ‘De slag om Amelisweerd’ op anderetijden.nl, januari 2013
- Rijkswaterstaat. ‘Vermindering fileleed: alle seinen op groen voor verbreding A27 Everdingen-Hooipolder’ op rijkswaterstaat.nl, december 2022.