‘Eet minder dierlijk en meer plantaardig’ lijkt de consensus te zijn om tot een lagere milieudruk te komen door onze voeding. Ons eten heeft nou eenmaal een hoge ecologische voetafdruk. Voedsel belast het klimaat onder andere door energiegebruik en de uitstoot van broeikasgassen (CO2, methaan en lachgas). Daarnaast is voor de productie een groot deel van het beschikbare land en water nodig. Het meest schadelijk: vlees en andere dierlijke producten. Steeds meer (bewuste) consumenten kiezen om deze reden voor vleesvervangers of plantaardige producten, vaak op basis van soja. Maar is die soja wel duurzaam? Of zijn ook vegetariërs en veganisten nog altijd mede schuldig aan klimaatbelasting, zoals de kap van het Amazonewoud?
De voedingsindustrie en duurzaamheid
Het produceren van voeding brengt onlosmakelijk milieuproblemen met zich mee. Voordat eten op ons bord belandt, heeft het al een hele weg afgelegd. De productie, verwerking, transport… Elke stap in dat proces heeft impact op het milieu. Denk aan de uitstoot van broeikasgassen, waterverbruik, grondgebruik en invloed op de wereldwijde biodiversiteit. Door al deze (milieu-)indicatoren zorgt voedselproductie voor ongeveer een derde van alle klimaatbelasting. Ruim de helft daarvan komt door het eten van vlees en zuivel. De mate waarin voedsel bijdraagt aan klimaatverandering is dus per product verschillend.
Om deze reden, keren veel mensen die bewust bezig zijn met hun ecologische voetafdruk naar vegetarisch en/of plantaardige voeding. Een vegetariër bespaart in één week alleen al 150 liter water en 21,1 kg CO2eq. Zuivelalternatieven en veel vleesvervangers worden van soja gemaakt. Een product, wat doorgaans niet bekend staat om haar duurzaamheid. Draagt een vegetariër daardoor nog altijd bij aan de hoge klimaatbelasting door hun voeding?
Soja en ontbossing
Het is een feit dat regenwoud verdwijnt voor sojaplantages. Wereldwijd neemt sojateelt meer dan 100 miljoen hectare in beslag. Ter vergelijking: dat is net zo groot als Frankrijk, Duitsland, België en Nederland bij elkaar. Om de hele wereld te voorzien van de vraag naar soja, is een gebied met de oppervlakte van bijna 30 keer Nederland nodig. Is al deze oppervlakte dan nodig om vegetariërs en veganisten te voorzien van voedsel?
Het korte antwoord: nee. Ruim drie kwart van de wereldwijde sojaproductie wordt gebruikt voor veevoer. Het overgrote deel (90 procent) van de soja die geconsumeerd wordt zit dan ook ‘verborgen’ in dierlijk voedsel zoals vlees, eieren en zuivelproducten. Slechts 6% van de wereldwijde productie van soja wordt gebruikt voor producten als tofu en andere vleesvervangers, sojamelk en andere plantaardige producten.
Doordat we steeds meer vlees zijn gaan eten, zowel in Nederland als wereldwijd, is de sojaproductie de afgelopen 50 jaar bijna zeven keer zo hoog geworden. Met als gevolg allerlei klimaatproblemen: bossen die worden gekapt, de bodem die uitgeput raakt, en water wat wordt vervuild door bestrijdingsmiddelen en kunstmest.
Is vegetarisch eten dan wel duurzaam?
Ondanks dat soja veelal het hoofdingrediënt is voor vlees- en zuivelvervangers, blijft vegetarisch eten een duurzame keuze. Verreweg de meeste die geproduceerd wordt komt juist uit de hoek van vlees- en zuivelproducten. Wanneer de vraag naar vegetarisch voedsel toenoemt, en tegelijkertijd de vraag naar vlees afneemt, dan zal sojateelt aanzienlijk dalen.
Wil je als vegetariër/veganist extra bijdragen aan een duurzame wereld? Dan kun je nog bewuster omgaan met je voedingskeuze. Kies wat vaker voor een zuivelalternatief op basis van amandel, kokos of haver. Een andere tip is nazoeken of er duurzame soja in een product zit voordat je deze aanschaft. Een duurzame soja is te herkennen aan het logo voor biologische landbouw: het groene blaadje. Deze soja heeft klimaatvoordelen omdat het niet genetisch gemodificeerd is. Echter stelt keurmerk geen eisen aan ontbossing. Om daar achter te komen, is de consument verantwoordelijk voor eigen onderzoek, bijvoorbeeld via de website van de producent.
Conclusie
Om terug te komen op de hoofdvraag, zijn producten gebaseerd op soja wel of niet duurzaam? In dit artikel hebben we belicht hoe soja op zichzelf een hoge klimaatimpact heeft. Echter maken vlees- en zuivel alternatieven altijd nog maar een klein deel uit van de gehele sojateelt. Voor mensen die zich zorgen maken om vernietiging van amazone wouden, klimaatproblematiek en/of verlies aan biodiversiteit en zijn of haar voedsel voetafdruk verlagen, is het beste wat je kan doen, nog altijd kiezen voor een plantaardig dieet.
Het is veel efficiënter om planten te eten, dan om eerst dieren te voeren en vervolgens die dieren te eten. De veehouderij zorgt (naast soja) voor nog veel meer klimaatbelasting. Van alle grond die wereldwijd gebruikt wordt voor landbouw, is 80% direct of indirect in gebruik voor de veehouderij. Zo’n 70% de grond is in gebruik om de dieren te laten grazen. Nog eens 10% wordt gebruikt om gewassen te verbouwen die voor veevoer gebruikt worden. Rundvleesproductie is daarbij het minst effectief: 60% van ’s werelds landbouwgronden wordt daarvoor ingezet maar rundvlees levert uiteindelijk nog geen 5% van ’s werelds eiwitten op.
Bewust kiezen voor wat je eet, maakt een groot verschil. Zeker tot het moment dat overheden bredere ingrepen gaan handhaven voor het vlees productiesysteem, blijft minder vlees eten het meeste opleveren voor een milieubewust-dieet.
Meer lezen over een milieubewust dieet? Lees dan Zijn micro-algen het voedsel van de toekomst?