Het is niet de eerste keer dat een actie van Milieudefensie het nieuws bereikt. Maar deze keer is de actie er eentje die wereldwijd grote gevolgen kan hebben. De klimaatzaak tegen Shell ging begin deze maand naar de rechtbank en het vonnis zal 31 mei worden uitgesproken. Maar wat houdt deze zaak inhoudelijk nou precies in en wat zijn de mogelijke gevolgen die het vonnis teweeg kan brengen?
Het duurzaamheidsbeleid van Shell
Shell ontvangt al lange tijd kritiek van verschillende partijen. Het olie- en gasbedrijf investeerde tot dit jaar slechts 11% in de transitie naar duurzame energiebronnen, terwijl het in 1988 al een rapport naar buiten bracht waarin het waarschuwde voor de gevaren van klimaatverandering. In het document rapporteerde Shell onder andere dat “het tegen de tijd dat klimaatverandering detecteerbaar wordt, het al te laat kan zijn om effectieve manieren te vinden om dit af te remmen of zelfs te stabiliseren”.
Naast het originele ‘The Greenhouse Effect’ rapport uit 1988, zijn er in de jaren erna nog veel andere gelijksoortige documenten uitgebracht door het bedrijf. Uit al deze documenten kwam de sterke link tussen CO2 uitstoot en klimaatverandering naar voren. Het bedrijf documenteerde zelfs dat het zelf verantwoordelijk was voor 4% van de wereldwijde uitstoot van CO2 uit olie, gas en kolen.
Een klimaatzaak tegen Shell met 17.379 mede-eisers
Hoewel het bedrijf dus al jaren wist wat de effecten van zijn van zijn bedrijfsvoering, heeft het nooit concrete acties ondernomen om dit tegen te gaan. En dit is precies de motivatie achter de rechtszaak die is aangespannen. De eisers willen dat Shell in 2030 45 procent minder CO2 uitstoot dan in 2019. Milieudefensie spande in 2018 de rechtszaak aan. Sindsdien hebben 10.000 Nederlanders zich gemeld als mede-eisers in de zaak. In 2019 sloten ook zes andere organisaties zich aan bij Milieudefensie.
Om de juridische kosten van de rechtszaak te kunnen voldoen, werd er geld ingezameld. Inmiddels staat de teller op een bedrag van € 364.484. Met dit bedrag worden onder andere de advocaatkosten betaald, wordt er onderzoek gedaan naar bewijsmateriaal en worden er extra deskundigen ingehuurd om de zaak te versterken.
De advocaat die het proces namens Milieudefensie aanspant, is Roger Cox. Hij zet zich al jaren in voor de bescherming van het milieu. Hij is afgestudeerd in milieurecht en publiceerde een boek over het beschermen van het milieu via het rechtssysteem. Cox is voor velen ook geen onbekende. Hij was namelijk ook de advocaat die namens milieuorganisatie Urgenda de Nederlandse staat aanklaagde in 2015. Het winnen van deze zaak zorgde ervoor dat de overheid werd verplicht broeikasgassen met 25% te verminderen ten opzichte van 1990.
Een belangrijke uitspraak
Maar waar gaat de klimaatzaak tegen Shell inhoudelijk nou over? Het is inmiddels duidelijk dat het bedrijf zich al jaren bewust is van de negatieve gevolgen van zijn product. Het bedrijf heeft echter nooit zijn eigen adviezen opgevolgd. De vraag is nu of het deze ‘klimaatverplichting’ wel heeft. De rechter moet in dit geval beslissen of het Shell mag verplichten meer te doen tegen klimaatverandering.
De uitspraak van de rechter in deze zaak is zo belangrijk omdat het een precedent zal zetten voor toekomstige soortgelijke zaken. Dit betekent dat wanneer Shell deze zaak verliest, de kans groot is dat ook andere olie- en gasbedrijven in het buitenland te maken krijgen met rechtszaken. De ontwikkelingen in de zaak worden dan ook nauw gevolgd in het buitenland.
Tijdens het proces gaf Shell aan een gedeelde verantwoordelijkheid te hebben met de consument, het bedrijfsleven en overheden, en het zodoende niet individueel aansprakelijk kan worden gehouden. Ook gaven de advocaten aan dat andere bedrijven het gat van Shell op zullen vullen wanneer het bedrijf moet stoppen met zijn huidige werkzaamheden. Zo zou er volgens hen geen netto afname zijn in de CO2 uitstoot.
‘Duurzame’ marketing
Niet alleen milieuorganisaties hebben kritiek op Shell, ook gewone burgers en politici spreken zich uit tegen de multinational. Het bedrijf profileert zich als vooruitstrevende partij die momenteel veel investeert in R&D naar duurzame oplossingen. De huidige cijfers en die uit het verleden laten echter zien dat het publieke en private beleid van Shell niet op één lijn liggen. Zo liet het bedrijf in 2019 in een persbericht weten jaarlijks gemiddeld $30 miljard dollar wil investeren in de jaren 2021-2025. Enkele maanden later gaven ze in een ander persbericht aan over dezelfde periode $2-3 miljard dollar in ‘nieuwe energieën’ willen investeren op jaarbasis. Hoewel het bedrijf publiekelijk het klimaatakkoord steunt, is dit dus niet terug te zien in de financiële handelingen.
Een moeilijk jaar voor Shell
De rechtszaak is één van de vele tegenslagen waar het bedrijf dit jaar mee te maken krijgt. Dankzij de wereldwijde lockdowns is de vraag naar olie en gas enorm gedaald. Dit was ook te zien op de beurs. Zo daalde de waarde van een aandeel Shell naar minder dan €10, het laagste bedrag in ruim 25 jaar. Nu er wordt voorspeld dat de kosten van duurzame energie al snel lager zullen zijn dan traditionele energiebronnen, zal Shell snel veranderingen door moeten doorvoeren om te blijven bestaan, ongeacht de uitkomst van de rechtszaak.
Wil je meer lezen over acties en rechtszaken tegen olieraffinaderijen zoals de klimaatzaak tegen Shell? Lees dan hier verder.